Bản sắc văn hóa Gia Lai tại Hà Nội
Ngày đăng: 15/12/2023, 16:01
Được trở lại thăm Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Làng) tọa lạc tại Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội sau gần 5 năm, tôi vẫn mang cảm giác thích thú về cảnh sắc và những giá trị mà nơi đây đang sở hữu.
Một điểm đến hội tụ cả những nét đẹp về kiến trúc không gian bản, làng về giá trị của di sản văn hóa khắp mọi miền đất nước. Làng cách trung tâm Thành phố Hà Nội gần 40 km, hiện có khoảng 15 dân tộc đến từ các tỉnh, thành trong cả nước cùng về sinh sống tại đây.
1. Địa điểm đầu tiên tôi ghé thăm là khu làng Jrai (nằm trong Khu các làng dân tộc), một không gian làng thu nhỏ gồm: 01 nhà rông, 02 nhà dài và 01 nhà sàn được bao bọc xung quanh là hàng rào được trồng rất nhiều loại hoa, cỏ… Phía cuối làng là khu nhà mồ và một số công trình phụ trợ do chính người dân sống tại đây tạo dựng thêm nhằm mang lại không gian gần gũi và chân thực nhất về một làng dân tộc Jrai truyền thống.
.jpg)
Tại không gian làng Jrai, đồng bào Jrai và Cơ Tu cùng giao lưu, kết hợp phô diễn giá trị văn hóa của dân tộc mình.
Sau một vòng đi tham quan, thưởng ngoạn phong cảnh xung quanh tôi được trò chuyện cùng chú Ksor Bôn (làng Bông, xã Ia Rmok, huyện Krông Pa) là người đầu tiên được vận động ra sống và sinh hoạt tại đây. Chú Bôn chia sẻ: “Được sự động viên và kết nối của chính quyền, chú cùng một số đồng bào làng Bông ra tham gia các sự kiện lớn được tổ chức tại đây. Vào tháng 10 năm 2022 Chú chính thức ra sống tại làng Jrai cho đến nay, hiện tại có 05 người cùng sinh hoạt chung với nhau hằng ngày như người thân trong gia đình”.
Theo chân chú Bôn là chú Nay Brui, người cùng xã Ia Rmok ra sống ở làng Jrai từ tháng 02 năm 2023. Chú Nay Brui tâm tư: “Từ lúc quyết định xa nhà để ra Làng sinh sống tôi đã chuẩn bị tâm lý sẽ rất nhớ làng mình, nhớ người thân, con, cháu. Giờ đây khi đã dần quen tôi đã bắt nhịp cùng cách sinh hoạt chung nên đã hòa nhập được với mọi thứ. Khi mới ra Làng đã được đưa đi thăm lăng Bác Hồ nên vui lắm, mong rằng sẽ được quen biết và có nhiều bạn bè hơn là người dân tộc thiểu số đến từ khắp các tỉnh, thành hội tụ về sinh sống tại đây”.
Vào mỗi sáng cuối tuần, nếu có dịp đến thăm làng Jrai, du khách sẽ được trải nghiệm cùng đồng bào dân tộc Jrai và dân tộc Cơ Tu (người huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế) tụ họp bên hông sân nhà Rông của làng hoạt động giao lưu văn hóa, ẩm thực, cùng trò chuyện, làm những sản phẩm thủ công truyền thống của dân tộc mình. Đây là nét đẹp trong sinh hoạt đời thường mà cộng đồng các dân tộc đã vẽ thêm những gam màu đa sắc vào bức tranh sắc màu văn hóa giữa lòng thủ đô.
.jpg)
Du khách tham quan, chụp ảnh lưu niệm tại nhà rông làng Jrai
Làng Cơ Tu nằm đối diện với làng Jrai, vì vậy đồng bào hai làng khá thân thiết với nhau. Cô Trần Thị Ram (63 tuổi, dân tộc Cơ Tu) vui vẻ trò chuyện: “Tôi đang cùng con gái đan chiếc vợt xúc cá, vật dụng này là một trong những nghề thủ công mà hầu hết người phụ nữ Cơ Tu nào cũng làm được từ khi còn nhỏ. Để làm xong chiếc vợt này mất tầm khoảng gần 1 tháng, nếu có khách đặt hàng thì sẽ tăng cường đan cật lực hơn để kịp giao bán. Nếu có lượng khách thường xuyên thì bà con cũng có thêm thu nhập trang trải tốt hơn cuộc sống hằng ngày”. Bên cạnh có thêm việc làm thì việc triển khai tăng cường phát huy các nghề truyền thống của địa phương còn góp phần giúp du khách có những trải nghiệm đặc sắc và hiểu hơn về phong tục tập quán và đời sống thường nhật của bà con dân làng. Đây cũng là mục đích chính mà Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam hướng đến.
2. Anh Đinh Plih (đến từ làng Leng, xã Tơ Tung, huyện Kbang) là nghệ nhân sinh sống lâu nhất tại tại làng Bahnar. Khu làng Bahnar được xây dựng vào năm 2009 và bắt đầu từ tháng 8 năm 2016 thì vận động bà con đồng bào Bahnar tỉnh Gia Lai luân phiên nhau ra sinh sống lâu dài tại Làng. Cùng làng Bahnar có 5 đồng bào sống và sinh hoạt là cụ Đinh Jrang và bà Đinh Thị Lem (bố mẹ vợ anh Plih), còn có anh Đinh Văn Yên, chị Đinh Thị Tớp và anh Đinh Tin (người làng Đe 3, xã Tơ Tung, huyện Kbang).
Anh Plih thông tin, làng Bahnar là một trong những điểm đến thu hút và nhận được sự quan tâm của du khách nhất trong tổng thể không gian Làng. Ngoài nhà rông cao vút, mái nhà sàn, kho lúa, khu nhà mồ… du khách khi đến thăm làng Bahnar còn được trải nghiệm không gian chế tác nhạc cụ, đan lát, trình diễn các loại hình diễn xướng truyền thống của đồng bào dân tộc Bahnar.
.jpg)
Tại không gian làng Bahnar, các nghệ nhân giao lưu văn hóa cùng du khách
Phía cuối khu làng, anh cùng với bà con còn tạo dựng thác nước, lắp thêm bập bênh, dựng đàn t’rưng, treo dàn cồng chiêng… Khi có khách đến thăm, cụ Jrang, anh Yên cùng anh Tin sẽ hòa tấu cồng chiêng, chơi những giai điệu dân ca, bên cạnh đó bà Lem và chị Tớp hòa cùng điệu xoang nhịp nhàng, tấu khúc hát giao duyên để mang đến cho du khách những trải nghiệm khó quên như được về với một ngôi làng đồng bào Tây Nguyên thực thụ. Sau khi tham quan, nếu có nhu cầu du khách sẽ được thưởng thức cà phê, ca cao, các loại bánh dân gian đặc trưng… tại quầy dịch vụ của làng do bà con tự thành lập ra phục vụ khách tham quan.
.jpg)
Anh Đinh Plih đan chiếc nong cùng bố vợ để giao cho khách đặt trước bên nhà sàn làng Bahnar.
Trò chuyện cùng chúng tôi khi tay thoăn thoắt đan chiếc mẹt tre (cái nong) để kịp giao cho khách, anh Plih cho biết thêm: “Từ tuần trước bên khu làng Mường đã đặt 10 chiếc mẹt dùng để làm vật trang trí đựng thức ăn cho khách. Vì vậy ngoài thời gian sinh hoạt truyền thống bà con tranh thủ lúc nhàn rỗi người thì đan lát, người thì dệt thêm quần áo, khăn, túi xách… vừa tô điểm, làm đẹp cho làng, vừa bán cho khách làm quà lưu niệm”. Ngoài ra, bà con nuôi gà thả rông khu vực phía sau làng, khi nuôi được nhiều, sẽ bán lại cho các làng lân cận có nhu cầu nguồn thực phẩm cao để phục vụ cho thực khách. Đây cũng là những nguồn thu nhập tăng thêm, cải thiện hơn đời sống cho mọi người.
Đồng bào dân tộc thiểu số các tỉnh khi về Khu làng sinh sống, xem nơi đây như chính là ngôi nhà, làng bản của mình, cùng sinh hoạt hằng ngày, gia tăng sản sản xuất từ việc phát huy các nghề truyền thống của địa phương. Bên cạnh đó bà con thường xuyên tập luyện, trau dồi thêm các kỹ năng về chơi nhạc cụ dân tộc, thuộc và hát những điệu dân ca cổ, múa xoang cho nhịp nhàng theo giai điệu để trình diễn và giúp cho du khách hiểu hơn về dân tộc mình khi đến thăm Làng. Đây chính là cầu nối đưa cộng đồng các dân tộc xích lại gần và hiểu nhau nhiều hơn, từ đó bản sắc văn hóa, di sản của cộng đồng thiểu số được phát huy và trao truyền, kết nối.
Mỗi khi Làng có các hoạt động hằng ngày/cuối tuần/chuyên đề hay theo sự kiện đồng bào các làng sẽ ôn luyện, tập các chương trình nghệ thuật truyền thống và âm nhạc dân tộc, tụ họp tổ chức tại một làng nào đó (luân phiên nhau giữa các làng theo từng sự kiện). Theo đó, du khách sẽ được trải nghiệm lễ hội truyền thống các dân tộc; tham gia các trò chơi dân gian; thưởng thức chương trình biểu diễn dân ca, dân vũ tại các làng dân tộc; chiêm ngưỡng thao tác, trình diễn, giới thiệu nghề thủ công truyền thống từ các nghệ nhân; nghệ thuật đặc trưng của trang phục dân tộc. Giới thiệu ẩm thực và đặc sản tại không gian các làng dân tộc là hoạt động không thể thiếu mang ý nghĩa quảng bá sản vật vùng miền.
Chị Bùi Thị Ánh Nguyên (du khách đến từ Yên Bái) chia sẻ: “Lần đầu tiên đến tham quan Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam tôi thật sự ấn tượng với không gian rộng rãi và cảnh vật nơi đây, phải nói là rất trong lành, thoáng đãng, là nơi thích hợp để tổ chức các hoạt động dã ngoại teambuilding, camping. Khi dừng chân ghé thăm khu làng Bahnar, được trò chuyện và hòa cùng điệu xoang với người địa phương, tìm hiểu và biết nhiều hơn về phong tục tập quán cùng những giá trị văn hóa của bà con tôi mới thấy rằng còn có nhiều điều thú vị và hay đến lạ. Nếu chưa có điều kiện đến thăm các làng bản trên cả nước thì nơi đây là điểm hẹn thật sự có nhiều điều để khám phá”.
Võ Thanh Thảo
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
