BANG CƠ ĐẶC SẢN CỦA DÂN TỘC BAHNAR

ÍT NGƯỜI BIẾT ĐẾN

Nhớ và thèm lắm cái cảm giác thưởng thức ẩm thực khi về làng cảm nhận món Bang cơ có mùi hương thơm lúa mới từ gạo, the nhẹ nhàng của ớt, vị ngọt thanh tao từ lá yao xen với vị bùi, giòn từ sợi măng rừng.

Nếu như chúng ta đã biết và thưởng thức về các món đặc sản, đặc trưng của Tây Nguyên nói chung và dân tộc Jrai, Bahnar nói riêng tạo ấn tượng và níu chân du khách như: cơm lam, gà nướng, thịt lồ ô, thịt nướng xiên, lá mì cà đắng... thì Bang cơ là một trong những đặc sản của dân tộc Bahnar mà không phải ai cũng biết và được thưởng thức.

(Bang cơ)¹ là một trong những thực phẩm thiết yếu của người Bahnar, nguyên liệu dễ tìm, dễ thấy như: gạo, cua khô, ớt, măng và lá (Yao)². Với cách làm cũng không quá phức tạp: Gạo ngâm để ráo cho mềm trộn chung với các nguyên liệu: cua khô, ớt, lá Yao giã nát để riêng. Măng được cắt khúc, giã nát (bởi măng khi luộc hay ra nước nên giã riêng và để khô ráo) sau đó trộn chung hỗn hợp với các nguyên liệu đã được làm xong trước đó. Bước tiếp theo chuẩn bị lá chuối được cắt, rửa sạch và hơ qua lửa cho mềm để khi gói lá không bị vỡ. Gói bánh hình chữ nhật, kích thước to hơn lòng bàn tay của người đàn ông, bánh được buộc bằng những chiếc lạt vót từ cật tre già hay bằng sống lá chuối già được phơi khô, sau đó được xếp gọn vào nồi đồng thời xưa, nay có thể luộc trong bất cứ nồi đất, gang, bếp điện... và đổ ngập nước, để sôi khoảng 30 phút (ngày xưa không tính bằng thời gian nên mọi người chỉ ước tính và xem lá chuối đổi màu sẫm cùng với kinh nghiệm cũng như thấy nước đã cạn một nửa thì vớt Bang cơ ra, để ráo nước), chỉ cần bớt nóng có thể thưởng thức và có mùi hương thơm lúa mới từ gạo, the nhẹ nhàng của ớt, vị ngọt thanh tao từ lá Yao xen với vị bùi, giòn từ sợi măng rừng.

Chia sẻ với chúng tôi bà Thuen, 40 tuổi, tại thôn Piơm, thị trấn Đăk Đoa, Gia Lai hoài niệm về những ngày tháng khó khăn “lá Yao trong làng mình hiện tại còn rất nhiều gia đình trồng nên nguyên liệu làm bánh luôn có, mỗi khi mùa mưa về, măng mọc nhiều chúng tôi làm cho các con ăn, với bản thân, lâu không ăn cũng nhớ, nhưng nói chung giờ ít người làm rồi nên thanh niên trong làng có đứa biết, có đứa không biết, tôi nghĩ lâu dài món ăn này sẽ không còn phổ biến nữa và mất dần thì cũng rất tiếc... vì vị của bánh Bang cơ rất đặc biệt khác hẳn với các món ăn truyền thống mà mọi người thường xuyên gặp”.

Đặc trưng của Bang cơ khác với tất cả các món ăn truyền thống khác, luôn gắn liền với muối, thì Bang cơ với hương vị tự nhiên, từ các nguyên liệu trên, đã làm nên một đặc sản riêng cho mình. Đồng thời cũng là thực phẩm thiết yếu của đồng bào dân tộc Bahnar trong quá trình canh tác trên nương rẫy dài ngày. Băng cơ là một trong những món ẩm thực truyền thống không phải mọi người ít biết, mà là còn có nguy cơ “thất truyền” ngay cả một số lớp trẻ người Bahnar vẫn ngỡ ngàng khi hỏi về món này, đó cũng là một trong những điều mà bài viết quan tâm, giới thiệu khi Bang cơ được mọi người biết đến và thưởng thức khi nó chưa thật sự đi vào quên lãng./.

1.       Bang cơ/Măng gói

2.       Yao/Tên của một loại cây leo thân gỗ.... lá hơi giống lá trầu, có mùi hăng nhẹ hơi giống lá ớt được người Bahnar thường trồng sau nhà để sử dụng thường xuyên và cũng là nguyên liệu để thay thế gia vị như đường, mì chính (bột ngọt)

Cây Yao

Bài và ảnh: Y Phương