Một vài món ăn dân dã ở Gia Lai

Khách du lịch đến với Gia Lai hẳn đã được biết, được thử hay được nghe giới thiệu về nhiều đặc sản như cơm lam gà nướng, thịt heo xiên nướng, bò một nắng, phở hai tô… Những món ăn này ít nhiều đã làm nên thương hiệu của ẩm thực phố núi và cũng dễ dàng được thưởng thức khi du khách đặt chân đến Gia Lai.

Vào các làng đồng bào Bahnar, Jrai, phở có thể không có, nhưng sẽ có một số món ăn dân dã mà hẳn không nhiều thực khách được biết, điển hình là một vài món muối, nghe quen nhưng cũng sẽ khá lạ.

Muối cá giã

Nướng vài con cá nục khô trong bếp than, bỏ vào cối, thêm chút muối, bột ngọt, ớt xanh, lá ngò gai rồi giã nhỏ. Thịt cá khô, tơi, quyện vào với các gia vị. Để nguyên muối cá vừa giã trong cối, xúc một thìa vào chén cơm nóng, trộn đều lên và ăn chầm chậm, sẽ cảm nhận được mùi thơm của ngò gai, vị cay của ớt, đậm đà của muối giã cùng cá.

Muối cá lá é. Ảnh: Internet

Đó là món muối cá đơn giản mà người Bahnar ở làng Nghe Nhỏ, thị trấn Kông Chro, huyện Kông Chro vẫn làm. Có một loại muối cá khác mà chúng ta hay gặp hơn là muối cá lá é. Vài năm gần đây, muối cá lá é đã được bày bán ở một số gian hàng đặc sản địa phương tại Lễ hội Hoa dã quỳ - Núi lửa Chư Đang Ya (huyện Chư Păh) và nhiều cửa hàng bán đặc sản ở Pleiku, một số huyện, có cả trên sàn thương mại điện tử… Thành phần gồm có cá, muối, bột ngọt, lá é, ớt và được đóng trong các hộp nhựa. Nguyên liệu và cách làm cũng có đôi chút khác biệt. Thay vì cá khô, người làm có thể sử dụng cá tươi, sau khi nướng, trộn gia vị, giã thì rang muối cá cho đến khi khô lại.

Muối ngọn điều

Muối ngọn điều. Ảnh: Thuý Phương.

Những người Jrai ở làng Mit Kom II, xã Ia O, huyện Ia Grai có một món muối bao gồm khá nhiều thành phần. Đó là muối ngọn điều. Nguyên liệu gồm có: Muối trắng, bột ngọt, ớt, sả, ngọn điều non. Giã nát các nguyên liệu này sẽ có được món muối có vị cay, chát, mặn và có mùi thơm dịu, dùng để chấm các món cá, thịt nướng và hấp, mà ngon nhất là chấm cá nướng xa lửa. Ớt, sả, ngọn điều và muối quyện với nhau tạo nên mùi vị rất nhẹ nhàng, vừa miệng.

Muối me

Những ngày tháng 10 cũng là lúc me đang mùa sai quả. Sẽ không khó để gặp cảnh một vài cụ già, em nhỏ, các chị lưng địu con cùng ngồi nhấm nháp ngay dưới gốc me. Vị chua của me chắc nhiều người đã biết và rất dễ phải nuốt nước miếng khi nhắc đến. Sáng tạo hơn và để giảm bớt độ chua của loại quả này, các chị em Jrai ở làng Delung 1, xã Ia Tô, huyện Ia Grai có một cách ăn khác. Họ hái me non, bẻ cuống rồi bỏ cả quả vào cối, bỏ thêm mấy quả ớt, một ít muối, giã nát rồi dùng tay quệt muối me ăn. Món ăn có vị hơi chua, chát, mặn, cay, khá thú vị.

Muối me. Ảnh: Thuý Phương.

Gà giã muối sả ớt

Tương tự như muối me, gà giã muối sả ớt là một kiểu chế biến khác đi từ những nguyên liệu thông thường. Thay vì nướng gà lên rồi xé ra chấm muối sả ớt thì cho nguyên con gà đã nướng, chút ớt, chút sả, chút muối, bột ngọt vào cối lớn và giã nát. Thành phẩm là món gà tơi như chà bông với vị mặn, ngọt, cay vừa miệng và mùi thơm nồng của sả trộn với thịt gà. Ăn món gà giã này sẽ ngọt, ngon hơn gà xé bởi những phần tuỷ xương, xương mềm đã được nát ra, quyện vào thịt; phần xương cứng cũng dễ dàng được loại bỏ.

Gà giã muối sả ớt bên cạnh gà nướng và thịt heo xiên nướng. Ảnh: Thuý Phương

Món ăn này phổ biến ở cả vùng Bahnar và Jrai của Gia Lai. Tuỳ từng vùng khác nhau, cách chế biến món ăn cũng có đôi chút khác biệt. Có nơi giã đến khi thịt tơi, có nơi giã sơ, thịt gà chỉ vừa dập, bung lên nhưng chưa tách rời hẳn khỏi xương. Đối với món này, thành phẩm còn phụ thuộc vào loại gà có thịt dai hay bở, thời gian nướng lâu hay mau để cho ra những món ăn với chất lượng, màu sắc, hình thức khác nhau.

Ẩm thực ở Gia Lai khá phong phú và rất hấp dẫn. Với người sinh ra và lớn lên ở Gia Lai như tôi thì đi đâu ra ngoài tỉnh vài hôm thôi là đã nhớ lắm những món ăn quê nhà, thèm lắm hương vị phở 2 tô, bánh canh, bánh xèo, bún cua, bún riêu… Có cơ hội được thưởng thức những món ăn của người Jrai, Bahnar nơi đây thì càng hấp dẫn hơn nữa bởi cách chế biến lạ từ những nguyên liệu rất quen thuộc với mình. Điểm qua mấy món ăn trên là đã thấy vị đậm đà trong văn hoá ẩm thực của 2 tộc người này rồi. Chỉ muối thôi mà đã công phu đến vậy. Du khách đến Gia Lai, nhất là trong những chuyến du lịch cộng đồng, hay tự túc, qua bữa ở làng đồng bào Bahnar, Jrai xa trung tâm thành phố, hẳn sẽ bị níu chân bởi cảm giác thích thú, lạ lẫm như vậy.

Thuý Phương