Độc đáo gia vị vùng cao nguyên

Để lại dư vị và ấn tượng với du khách, ngoài những trải nghiệm về điểm đến thì ẩm thực là thành tố khá quan trọng, quyết định sự thành công của chuyến đi. Du lịch Gia Lai từ lâu đã để lại nhiều ấn tượng cho du khách về một vùng đất hấp dẫn ẩm thực địa phương với những đặc trưng rất riêng.

1. Một trong những yếu tố góp phần tạo nên sự thành công của món ăn là các loại gia vị được kết hợp và gia giảm hợp lý, cho ra những món ngon từ mùi vị đến hương sắc. Bên cạnh đó, các loại gia vị ở từng nơi khi kết hợp với nhau đã tạo nên các loại thức chấm độc đáo, góp phần nâng tầm món ăn thành đặc sản vùng miền.

Đã đến Gia Lai làm khách, bạn không thể bỏ qua món gà nướng ăn cùng cơm lam. Không cần bàn nhiều về món ăn đặc sản này, bởi từ lâu nó là món không thể thiếu trong thực đơn của thực khách khi đến với vùng đất này. Điều khiến món ăn này hấp đẫn đến vậy có sự góp phần không nhỏ của thức chấm đi kèm, đó là món muối lá é, loại gia vị đặc trưng của người đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây.

Lá é là loại lá gia vị có màu xanh biếc, mùi hương và dáng lá hơi giống rau húng quế non nhưng vị nồng và cánh lá nhỏ hơn, khi nhấm thử trong lưỡi thì cả hương lẫn vị đều đậm đà, thơm hơn rau quế. Chị Ksor Jưn (chủ Quán gà nướng-cơm lam Ksor Hnao), một trong những địa chỉ thưởng thức món ăn uy tín, chất lượng này trên địa bàn thành phố chia sẻ: “Bản thân tên gọi đã cho biết nguyên liệu để làm nên món thức chấm này. Công đoạn chế biến cũng khá đơn giản, muối hột được rang lên dưới lửa nhỏ cùng một ít bột ngọt và ớt xiêm, sau đó tất cả được mang đi giã nhuyễn, tiếp đến cho lá é vào giã cùng. Chỉ đơn giản, mộc mạc thế thôi nhưng khi dùng làm đồ chấm cùng với gà nướng hay các món cá/thịt nướng, luộc sẽ tăng thêm phần đậm đà cho món ăn”. Chị Ksor Jưn thông tin, vào mùa này, mưa nhiều nên lá é rất khó trồng vì chúng là loại cây ưa nắng. Vì vậy phải nhập từ vùng Ayun Pa, Phú Yên mới đủ nhu cầu bán cho thực khách. Ngay tại thành phố Pleiku hiện nay lá é đã được trồng trong nhà kính quanh năm nên có thể cung cấp đủ loại lá này cho nhu cầu tiêu thụ ngày càng cao ngoài thị trường.

Được chế biến tương tự như muối lá é, muối cỏ thơm cũng được thực khách ưa thích vì là loại thức chấm khá ngon và lạ miệng, có thể dùng cùng các loại đồ nướng và cả trái cây. Cỏ thơm cũng là loại lá gia vị có hình dáng nhỏ như cây kim, dài gần 20-50cm tùy vào vùng đất sinh trưởng, thường mọc tự nhiên ở ven các con suối, ven mương, bờ ruộng… tùy vào cách gia giảm khẩu vị ở mỗi vùng, tất cả các gia vị sau khi được phơi khô, sau đó rang lên cho thơm rồi mang giã nát tạo thành loại thức chấm độc đáo.

2. Là một trong những món sản vật địa phương được người dân và du khách khi đến thăm Gia Lai ưa chuộng nhất khi mua về làm quà là Bò một nắng. Ăn kèm với món này là muối kiến vàng, một loại thức chấm khá đặc biệt, hấp dẫn thực khách. Chia sẻ về món ăn này, cô Mười-chủ Cơ sở sản xuất và phân phối Bò một nắng Mười Đức cho biết: “Kiến vàng có vị chua, là loại gia vị đặc biệt tạo nên loại muối chấm này. Để lấy được tổ kiến người đồng bào địa phương phải vào tận rừng sâu mới bắt được. Sau khi cơ sở thu mua về, sẽ mang phơi dưới nắng cho kiến se khô lại, tiếp đó mang đi sao rang cho thơm. Khi đã lựa sạch, kiến sẽ được trộn chung với các loại gia vị như muối hạt, bột ngọt và ớt khô, sau đó đem tất cả giã nhỏ. Điều quan trọng là phải cân đối để thức chấm này vừa có vị chua của kiến, mằn mặn của muối và hơi cay cay đúng vị mới cho ra thành phẩm đạt chất lượng”.

Muối kiến vàng là thức chấm độc đáo hấp dẫn thực khách.

Cô Mười chia sẻ, thương hiệu bò một nắng vùng đất Krông Pa đã khẳng định về chất lượng và được tin dùng bao năm qua bởi nhân tố quyết định để cho ra bò ngon là phải được phơi dưới nắng thật to, mà nắng chính là “đặc sản” của vùng chảo lửa Krông Pa này. Ngoài ra, bí quyết giảm các loại gia vị gia truyền nhà làm khi ướp thịt bò hơn 25 năm qua đã cho ra một món ăn đặc trưng mang thương hiệu tỉnh nhà. Bò một nắng muối kiến vàng đã lọt Top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam do Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) vừa công bố năm 2021-2022 đã minh chứng cho sức hấp dẫn của món ăn này.

Kiến vàng có vị chua đặc trưng là loại gia vị độc đáo tạo nên thương hiệu về món ăn đặc sản Bò một nắng-muối kiến vàng.

3. Gỏi lá là một trong những món ăn thực khách không thể bỏ qua khi đến với miền đất phía Bắc Tây Nguyên này. Ông Trần Minh Hội (chủ quán Nhà Tôi), nơi có thể thưởng thức món gỏi lá thơm ngon này thông tin: “Bản thân hương vị của các loại lá đã tạo nên giá trị cho món ăn này. Phải có trên 100 loại lá có thể ăn được, trong đó có 4 vị lá đặc trưng không thể thiếu. Về vị bùi có lá mơ, sung, xoài, đinh lăng, mít, rau mương, xà lách… về vị chua có lá bứa, chùm ruột, hải đường, lá giang, lá khế… về vị đắng có lá mã đề, lá chanh dây, lá lốt, tía tô, hành, ngò… và vị cay có lá mù tạt, ớt, tiêu xanh, lá cải…”.

Bên cạnh sự hấp dẫn từ các loại lá được kết hợp với nhau tạo nên món ăn đặc biệt thì thức chấm ăn kèm cũng để lại nhiều dư vị cho thực khách. Đây chính là yếu tố quan trọng tạo nên giá trị cho món ăn này. Ông Hội chia sẻ, nước chấm gỏi lá (hay còn gọi là cheo) được chế biến khá kỳ công để tạo nên thứ nước chấm bắt mắt, đậm đà có màu vàng sánh nhìn rất đẹp. Nguyên liệu chính là đậu nành, đậu phộng, hành tím và tỏi được rang lên, bóc vỏ, gia giảm các loại gia vị đặc trưng sau đó xay nhuyễn. Tùy vào từng vùng miền mà thêm vào các loại mắm (như miền Trung-Tây Nguyên sẽ được cho thêm vào mắm ruốc và mẻ) để tạo thêm phần đậm đà. Tất cả được nấu dưới lửa nhỏ khoảng 7 giờ đồng hồ, khi ăn được giữ ấm sẽ ngon hơn. Ở nhiều vùng miền cách chế biến loại nước chấm này sẽ khác nhau, tùy vào khẩu vị và gu thưởng thức ở từng nơi đến.

Các loại nhân và gia vị ăn kèm cùng gỏi lá

Dịch vụ ăn uống không chỉ đem lại lợi nhuận cao cho các nhà kinh doanh dịch vụ lữ hành, tạo thị trường và gia tăng giá trị cho các sản phẩm nông nghiệp mà còn góp phần quảng bá cho điểm đến. Vấn đề thực khách quan tâm nhất trong ăn uống là vệ sinh, thành phần chất liệu món ăn và đặc sản địa phương. Yếu tố tạo nên sự thích thú là phong cách bài trí và hình thức trình bày món ăn. Vì vậy, với những lợi thế về nền ẩm thực đặc trưng bản địa, du lịch Gia Lai đã để lại hình ảnh đẹp trong lòng du khách.

Võ Thanh Thảo – Nhà hát ca múa nhạc tổng hợp Đam San